แต่ละท้องถิ่นจะมีเมนูอาหารเป็นเอกลักษณ์และต้องมีเครื่องปรุง ส่วนผสม และองค์ประกอบที่จะทำให้เมนูของท้องถิ่นนั้น ๆ ครบเครื่อง อย่างเช่นอาหารท้องถิ่นของภาคอีสานมีน้ำปลาร้าเป็นส่วนสำคัญอยู่หลายเมนูด้วย เพราะถ้าใครหลายคนลองทำแล้วลืมใส่ปลาร้าไปจะรู้ว่ารสอาหารเปลี่ยนไป ไม่แซ่บ ไม่นัวและไม่เด็ดเหมือนฝีมือชาวอีสานทำอย่างแน่นอน เมนูที่จำเป็นต้องมีน้ำปลาร้ามีหลายเมนูด้วยกัน มีอะไรบ้างนั้นลองไปชิมกันเลย
- ส้มตำ
อาหารท้องถิ่นเมนูแรกที่ใคร ๆ ก็คิดถึงเมื่อกินอาหารอีสาน คือ ส้มตำ ยิ่งเป็นส้มตำปูปลาร้าและตำซั่วที่จำเป็นต้องมีรสชาตินัวต้องมีความเค็มนัวแบบอีสานก็ต้องมีน้ำปลาร้ามาอยู่ในจาน บางคนอาจคิดว่าใส่น้ำปลาก็เพิ่มความเค็มทดแทนกันเพียงพอแล้ว แต่ความเค็มจากปลาร้าจะเข้มข้นแตกต่างกันออกไป และยังเพิ่มกลิ่นให้ส้มตำจานที่กินสมบูรณ์แบบอย่างที่ใคร ๆ ชอบทาน
- แกงเห็ด
หลายร้านมีเมนูท้องถิ่นอย่างแกงเห็ดมาช่วยเพิ่มความคล่องคอระหว่างมื้ออาหารและเรียกคะแนนนิยมจากนักชิมได้เป็นอย่างดี ซึ่งหลายคนที่ลองหัดทำเมนูอาหารอีสานก็มักจะลองทำแกงเห็ดเป็นอย่างแรก ๆ เพราะคิดว่าทำไม่ยากคล้ายกับแกงทั่วไป แต่การจะทำให้แกงเห็ดรสอร่อยเหมือนแม่ครัวชาวอีสานมาทำเองก็ต้องใช้น้ำปลาร้ามาทำให้แกงเห็ดนัวจนคนกินไม่อยากวางช้อน
- หลนปลาร้า
หลนเป็นอาหารประเภทคล้ายน้ำพริก เมื่อกินหลนก็ต้องมีผักสด ผักต้มเป็นเครื่องเคียง นอกจากจะมีรสชาติเข้ากันเป็นอย่างดีแล้ว ยังช่วยลดความเผ็ดจากหลนและเพิ่มวิตามินกับสารอาหารอื่น ๆ ให้ครบในมื้ออาหาร แต่เมื่อชื่อเมนูคือหลนปลาร้า ก็ต้องใช้ปลาร้ามาเป็นตัวเอก ซึ่งการทำหลนปลาร้าก็ต้องใช้ปลาร้าที่มีทั้งตัวปลาและน้ำปลาร้าที่หมักอย่างดี รสชาติเข้มข้น เพื่อให้หลนปลาร้ามีทั้งเนื้อและน้ำอร่อยเด็ด
- ซุปหน่อไม้
อีกหนึ่งเมนูที่ขาดน้ำปลาร้าไปไม่ได้ คือ ซุปหน่อไม้ เพราะเมนูนี้จำเป็นต้องมีน้ำเข้มข้นขลุกขลิก เมื่อทานทั้งหน่อไม้และน้ำซุปก็จะเข้ากันเป็นอย่างดี ดังนั้น หากซุปหน่อไม้ขาดปลาร้าไปก็คงขาดรสชาติความอร่อยเข้มข้นไปจนไม่เหลือเอกลักษณ์ของอาหารภาคอีสาน ถ้าใครชอบเมนูนี้เป็นพิเศษก็อย่าลืมใส่ปลาร้าเพิ่มความเข้มข้นเข้าไปด้วย เพราะซุปหน่อไม้ที่ไม่มีปลาร้าคงจืดชืดไร้ความนัว
อาหารท้องถิ่นของแต่ละภูมิภาคต่างก็มีรสชาติโดดเด่นที่มาจากส่วนประกอบและเครื่องปรุงที่มักจะใช้กันในแต่ละท้องถิ่น ถ้าขาดองค์ประกอบสำคัญไปคงอร่อยไม่เหมือนที่ชาวท้องถิ่นทำ การทำอาหารอีสานที่มีรสเข้มข้นจึงจำเป็นต้องมีน้ำปลาร้าที่มีคุณภาพเป็นส่วนประกอบในหลาย ๆ เมนู
